Η βυζαντινή καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς, το «πέτρινο καράβι» του Ρίτσου, στέκει καρτερικά στο νοτιοανατολικό άκρο της Λακωνικής γης, μεταφέροντας τους επισκέπτες σε ένα ονειρικό ταξίδι στο χρόνο και την ιστορία. Κάστρα και τείχη, παλιά αρχοντικά, στενά λιθόστρωτα δρομάκια, εκκλησίες, παλιές χαμηλές καμάρες, αψίδες, οικόσημα, μαρμάρινοι αυτοκρατορικοί θρόνοι, βυζαντινές εικόνες δίνουν την εντύπωση μιας πόλης φανταστικής, που δεν την άγγιξε το πέρασμα του χρόνου.
Έξι χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Σπάρτης, σ’έναν βραχώδη λόφο, βόρεια του Ταϋγέτου, βρίσκεται το κάστρο του Μυστρά με την ερειπωμένη σήμερα πολιτεία του. Ο λόφος, με την απότομη και κωνοειδή μορφή του, λεγόταν Μυστράς ή Μυζυθράς και λόγω της στρατηγικής του θέσης, αποτελούσε από μόνος του σπουδαίο φυσικό οχυρό. Η ιστορία του Μυστρά αρχίζει από τα μέσα του 13ου αι. όταν συμπληρώθηκε η κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους. Το κάστρο χτίστηκε το 1249, από τον Γουλιέλμο Β΄ Βιλλεαρδουίνο στην κορυφή του λόφου της βυζαντινής καστροπολιτείας και μετά τη μάχη της Πελαγονίας έπεσε στα χέρια των βυζαντινών για να χτιστεί εκεί ο Μυστράς, που ήταν η πρωτεύουσα του Δεσποτάτου.