Τα Βυζαντινά Μνημεία της Αρτας

Ο βυζαντινός Ναός του Αγίου Βασιλείου στην πόλη της Άρτας μετράει σχεδόν 800 χρόνια ζωής, αφού οι σύγχρονοι μελετητές τοποθετούν την ανέγερσή του στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα μ. Χ. Δεν υπάρχουν στοιχεία ή αρχεία που να επιτρέπουν τον ακριβή προσδιορισμό της ίδρυσης του μνημείου, το οποίο βρίσκεται στην παλιά αγορά που ήταν γνωστή ως «τουρκοπάζαρο». Ο Ναός ήταν αρχικά βασιλικού ρυθμού με ξύλινη στέγη ενώ αργότερα, πιθανόν τον 15ο αιώνα, προστέθηκαν δύο χαμηλότερες πτέρυγες - παρεκκλήσια που επικοινωνούσαν εσωτερικά με τον κυρίως Ναό. Τα δύο παρεκκλήσια ήταν αφιερωμένα στον Άγιο Γρηγόριο και στον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο. Εκτός από τα σωζόμενα βυζαντινά μνημεία της Άρτας αλλά και της ευρύτερης περιοχής υπάρχουν και άλλα, τα οποία δυστυχώς δεν άντεξαν στη φθορά του χρόνου και άφησαν πίσω τους μόνο ελάχιστα ερείπια. Ένα τέτοιο μνημείο είναι και η μονή της Παντάνασσας. Ήταν το ένα από τα δύο μοναστήρια που ίδρυσε ο Δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Άγγελος Δούκας Κομνηνός σε ένδειξη μετάνοιας προς τη σύζυγό του βασίλισσα Θεοδώρα για την κακή συμπεριφορά που επέδειξε απέναντί της. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το πρώτο μοναστήρι που έχτισε ήταν της Κάτω Παναγιάς. Ένας πρωτοχριστιανικός άμβωνας που ανακαλύφθηκε στο χώρο του μνημείου αποδεικνύει ότι εκεί υπήρχε ναός πολύ πριν από τον 13ο αιώνα. Το νότιο τμήμα της Κάτω Παναγιάς έχει σωθεί και μετά από επισκευές άρχισε να χρησιμοποιείται ξανά και πλέον χρησιμεύει ως χώρος προσωρινής αποθήκευσης των αρχαίων ευρημάτων. Οι ανασκαφές που έχουν γίνει στον συγκεκριμένο χώρο της Άρτας έχουν φέρει στο φως και πολλά φθαρμένα γλυπτά καθώς και πήλινα αντικείμενα τα οποία μεταφέρθηκαν στην αρχαιολογική αποθήκη της Άρτας. Το σπουδαιότερο από τα γλυπτά αυτά είναι ένα ακρωτηριασμένο κεφάλι ενός άνδρα με γένια, πιθανόν του 14ου αιώνα και λείψανα τοίχων από άλλα σημεία του μοναστηριού. Σήμερα, επισκεπτόμενοι το Ναό της Κάτω Παναγιάς, θα διαπιστώσετε ότι το άλλοτε μεγάλο και επιβλητικό βασιλικό μοναστήρι στέκει ερειπωμένο στην κοιλάδα του Λούρου, αφήνοντας τους εκδρομείς και τους πιστούς να φανταστούν την παλιά του λάμψη και το μεγαλείο του.